Zamek Czocha
Zamek
został wzniesiony po 1241 jako punkt obronny pn. granicy Okręgu Kwisy,
zarazem granicy śląsko-czeskiej na Kwisie. Wśród możliwych inicjatorów
budowy wymienia się Askańczyków z Brandenburgii, przejściowo
władających tymi terenami, Bibersteinów z Frydlantu, którzy przenieśli
tu z Leśnej zarząd swych dóbr (znani jako właściciele warowni w 1306),
oraz króla czeskiego Wacława III.Za tym ostatnim przemawiają duże rozmiary pierwotnego zamku (dwie sale, szesnaście izb, obszerne podziemia) oraz nazwa Czocha wywodząca się najprawdopodobniej z tschóchisch (czeski) gród. W 1329 wymieniono już „castrum Caychow", co dowodzi istnienia murowanej budowli i pierwotnej nazwy Czajków (od imienia Czajko lub Czajka). W 1. 1319-46 władał nią ks. Henryk jaworski. Walka jego bratanka, Bolka II świdnickiego, o sukcesję po stryju opóźniała powrót zamku do Korony Czeskiej, co nastąpiło w 1372. Wtedy też utracił on swoje znaczenie, gdyż cały już Śląsk znajdował się w rękach czeskich i granica na Kwisie przestała spełniać istotniejszą rolę militarną. Dobra otrzymał wspomniany w 1391 burgrabia Wacław Donin, który z kolei odprzedał je Henrykowi Renkerowi z Zytawy. W trakcie sporu z wójtem Hinkiem Berka z Dubu, zwanym Sławaczem, Renker sprowadził 125 konnych ze Śląska i począł pustoszyć tereny między
Leśną a Żytawą. Sławacz rozbił ten oddziałek pod Bratkowem i ocalałych przeciwników (w tym Renkera) uwięził. Renker został jednak przez sąd w Zgorzelcu uwolniony. Kolejnym właścicielem zamku stał się w 1420 wybitny możnowładca, radca cesarski Hartung z Klukszów. W czasie j ego długiej nieobecności zamek został w 1433 opanowany przez silny oddział husytów pod dowództwem Czirnina. Wio¬sną następnego roku Hartung, wróciwszy z Bazylei, zgromadził za Nysą Łużycką silne wojsko i odbił zamek, rozprawiając się krwawo z husytami.
Po śmierci Hartunga (ok. 1441) jego spadkobiercą został Ramfold z Klukszów, a tego z kolei - Kacper Nosacic (późniejszy von Nostitz) z rodu wywodzącego się ze wsi Nosacicy pod Budziszynem. Ten założyciel tutejszej linii, posiadającej lenno Czajkowskie od 1453 do XVII w., wsławił się dowodzeniem wojskami Wrocławia przeciwko Jerzemu z Podiebradów, królowi Czech i bezwzględnością w wyprawie przeciwko Polsce (1474). Nosacicowie znacznie powiększyli dobra zamkowe, zakupując w 1523 dobra Dobeszyców pod Leśną, a w 1626 część dóbr frydlanckich w rejonie Zawidowa. Rozbudowali też zamek. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej uzyskał on formę okazałej rezydencji. Głęboką fosę przekształcono na zwierzyniec, wybudowano nad nią potężny most.
W 1703 wielki majątek Okręgu Kwisy kupił za 152 tys. talarów Jan Hartwig von Uechtritz, jeden .z najbardziej wpływowych ludzi na dworze Augusta Mocnego, i za 53 tys. talarów uzyskał zezwolenie na przekształcenie go w ordynację (zakaz dzielenia dóbr, dziedziczenie tylko przez najstarszego syna). W 1793 wielki pożar położył kres świetności rezydencji i zniszczył bogate archiwum.
Na pocz. XX w. bankierska rodzina Gutschoff z Drezna podjęła starania o uzyskanie tytułu książęcego.
W tym celu nabyła zamek, planując jego odbudowę. Zasadniczej rekonstrukcji dokonał w 1. 1909 -14 znany wówczas architekt, Bodo Ebhardt. Odbudowa unowocześniła wnętrza, a jednocześnie odtworzyła na ogół z dobrym skutkiem ich stylowy charakter. Zniszczono jednak wiele oryginalnych detali, ,,nie pasujących" już do odnowionych pomieszczeń. W sumie zamek dobrze oddaje charakter minionych wieków - szczególnie gotyku i baroku, z tego okresu zachowało się sporo autentycznych elementów.
Po ostatniej wojnie urządzono tu ośrodek dla uchodźców politycznych z Grecji; od 1954 mieści się tu Wojskowy Dom Wypoczynkowy „Czocha". Warto dodać, że tu właśnie nakręcono popularną komedię filmową „Gdzie jest generał?" Obiekt szczególnie nastrojowo, wręcz bajkowo, prezentuje się z przeciwległego brzegu Kwisy.
